Kutsal Kitap'ın etkileri, sinagogların mimari dizaynına ve ibadet tarzına da yansımıştır. M.S. 70 yılında tapınağın yıkılmasından sonra, her Yahudi ibadet evi bir "mikdaş meat" ("Küçük ölçüde bir ibadethane") şekline dönüşmüştür. Gün içerisinde icra edilen her ibadet, günlük korbanların yerini tutmaya başladı. Ahit'in tomarlarını içeren dolap, eski Ahit Sandığı’nı temsil etmektedir; On Emiri içeren ve Ahit'in Tabletleri'ni simgeleyen bir tablo, dolabın önüne asılı bir "Parohet" (perde), Devamlı Yanan Işık ve Menora'nın yerine yanan değişik kandil türleri, yokolan tapınağı anımsatmaktadırlar...
Ortaçağ İspanyası'nda Kutsal Kitap'tan alınan ve özenle süslenerek yazılan mısralar genellikle sinagogların dahili tezyinatını oluşturmuştur; günümüzde uygun bu tür bir mısra, Kutsal Kitap tomarlarını ihtiva eden dolabın üst bölümündeki alana kazınabilmekte veya dışını süsleyebilmektedir. Kutsal Kitap'ın lisanı olan İbranice aynı zamanda geleneksel dua lisanıdır. İlk Rabinik dönemlerden itibaren sinagoglarda okunan dinsel parçalar; çeşitli mezmurları, Şema'yı, başka Kutsal Kitap bölümlerini, birçok Kutsal Kitap çağrışımını içeren Amida duasını, Koanim kutsaması gibi kutsamaları ve Pazartesileri, Perşembeleri, Şabat günleri, Roş Hodeş günleri, tüm dinsel bayramlarda ve oruç günlerinde Tora'dan okunan bölümleri kapsıyordu... Hallel Mezmurları Üç Hac Bayramları'nda ve Koen Agadol'un Tapınak'taki ritüel ibadeti olan Avoda da Yom Kipur'da söylenir. Rabi'nin vaazı, genellikle o günün Tora'dan okunması gereken bölüm veya ilgili Peygamberler bölümünden alınan parça ile ilintilidir. Bir Yahudi, kapısının süvesinde Mezuza'yı görür görmez, Kutsal Kitap'ı anımsar. (138)
KUTSALLARIN KUTSALI: Mişkan'da, daha sonraları da Bet Amikdaş'ta ancak Kohen Agadol'un girmesine izin verilen en kutsal yer. Eski medeniyetlerde de rastlandığı gibi, Bet Amikdaş'ın yapısında yer alan birbirini izleyen odalarda içeriye doğru ilerledikçe kutsallık artardı. M.Ö. 10. yüzyılda Şelomo Ameleh'in inşa ettirdiği Bet Amikdaş'ın en dışında bir avlu ("ulam") bulunurdu. Ana hol ("ehal") içeride binanın en geniş odasıydı. Bunun da arkasında "Kutsalların Kutsalı" ("devir") odası bulunurdu. En içerideki bu odada Ahit Sandığı ve iki Kerubi bulunurdu (Birinci Krallar, 6:19, 23-28). Bu cisimler Babilliler M.Ö. 586'da Bet Amikdaş'ı yıkınca, ortadan kayboldular. İkinci Bet Amikdaş yarım asır kadar sonra sürgünden dönenlerce eski Bet Amikdaş'ın planına göre inşa edildikten sonra, İkinci Bet Amikdaş dönemi boyunca bu oda boş kaldı. Kutsalların Kutsalı'nın penceresi yoktu; tamirat gerektiren bir durumda tavandan bir işçi iple sarkıtılır fakat ayakları yere değmezdi. Esasen Kutsalların Kutsalı'nın orijinal şekli Museviler'in çölde Tanrı'nın emri ile oluşturdukları taşınabilir tapınağın ("Mişkan") bir bölümüydü. Bu bölüm, geri kalan kısımlardan bir örtü ile ayrılırdı. (Çıkış, 26: 33-34) Koen Agadol, Kutsalların Kutsalı'na sadece Yom Kipur'da tüm Yisrael'in günahları için kefaret sunmaya girerdi. (Bak: Koen Agadol)
devam edecek....
Kaynakça: "Yahudilik Ansiklopedisi", Cilt I, II, III Yusuf Besalel
